Sıfır Enerjili Binaların Önemi ve Farkındalığı
Günümüzde enerji kavramı her alanda önemini vurgulamaya başladığı gibi mimarlık kavramında da önemini vurgulamaktadır. Özellikle son zamanlarda dünya çapında yenilenebilir doğal kaynaklarının aşırı kullanımı ile birlikte çevresel sorunların yaşanması, doğal kaynakların azalması ve insan hayatının uzunluğu konusunda tartışmaları beraberinde getirmektedir. Peki, insanoğlunun barınma ihtiyacını karşılarken enerji kavramını nasıl değerlendirmeliyiz? Enerji kavramı ve bina arasındaki ilişkiyi çevresel faktörleri göz önünde bulundurmak tasarlamak mümkün mü?
Mimarlık kavramına baktığımızda çevreyle en çok ilişkili alanlardan birisi ve haliyle doğal ortama uygun mekânların üretiminin önemi daha fazla artmaktadır. Enerjiyi kullanmada bir binada ne kadar aza indirebilirsek, tasarlanan binanın hem doğal ve sağlıklı olmasını hem de ekonomik açıdan fazla para kaybetmediğimiz bir sürece girebiliriz. Bu doğrultuda modern çağda sıfır enerji konseptli bina tasarımlarına rağbet epey artmış durumda. Bu tasarıma uygun bina tasarımları karbon emisyonu açısından epey düşük sıralamalarda yer alıp, bağımsız bir enerji üretimine sahiptir. Bu şekilde sıfır enerjiyi sağlayabilmek için bina tasarımlarında hem iç mekânda hem bina kabuğunda bazı teknik tasarım fikirlerini kullanmak gereklidir. Bunu aydınlatma elemanında da kullanabilirken, tavanda, duvarda gibi iç mekân ögelerinde kullanabiliyorken çatı gibi ve dış cephe gibi kabuk kısmında da değerlendirebiliriz. Genellikle bina içerisinde değişikliklere- tasarımlara karar verirken güneşten yararlanabilmek için açı, konum, eğim gibi faktörleri değerlendirirken; havalandırma için doğal ya da yapay olmak üzere farklı yaklaşımlarda bulunabiliriz. Binanın konumu, iç mekânda açıklıkların dağılımı (pencere-kapı yönü ve boyutları), yalıtım türleri, iç mekânda ısıtma ve soğutma, aydınlatma ve iç mekân elemanlarının verimliliği gibi konularda tasarım fikirleri geliştirilebilir.
Sonuç olarak sıfır enerjili bina tasarım fikirleri mimarlık ve iç mimarlık dâhilinde olan teknik ve tasarımın çevresel faktörler doğrultusunda nasıl işlendiği ve çevreye duyarlı tasarımlar yapmaya teşvik eden bir konsepttir. Son zamanlarda konseptten çok artık her mimarın bina tasarımlarında yer verdiği bir altyapıya dönüşmüş durumdadır. Peki, bu iki durumu kullandığımız zaman ve kullanmadığımız zamanı kıyaslarsak nasıl sonuçlar elde edebiliriz?
Sıfır Enerjili Binaların Avantajları:
- Bina kullanıcıları için gelecek dönemlerdeki izolasyon masraflarından koruyabilir,
- Bina iç mekânında konforun sağlanması (iç mekân dengesi ile),
- Bina tasarımında verimlilik sağlandığı için aylık maliyetin azalması,
- Bina içerisinde kullanılan tasarım fikirlerinin kullanım ömürlerinin uzun olması ve güvenirliliklerinin fazla olması.
Sıfır Enerjili Binaların Dezavantajları:
- Bina tasarımı yapılırken başlangıç maliyetinin daha fazla olması,
- Enerji verimliliğine yatırılan maliyetin düşük olmasından ürün ve malzemelerin pahalı olması,
- Dünya çapındaki küresel iklim değişikliği ile birlikte tasarım fikirlerinin gelecekte kullanımının zor olması (Low Energy House, n.d.).
Güneş Temperli Süper Yalıtımlı Ev Özellikleri (Incorporate Sun-Tempered):
Bu tasarım fikrini genellikle güneşten fazla yararlandığımız zamanlarda tercih edebiliriz. Genellikle güney yönlü yerleşen ve konumlanan bina tasarımlarında tercih edilebilir. Duvarlar ve tavanlar da dâhil olmak üzere evin her yerinde yalıtım artırılmalıdır. Buna ek olarak iç mekândan ısı ve hava kaybının olmaması için ekstra yalıtım arttırılmalıdır.
Aydınlatma (Sun Tube):
Aydınlatma konusunda iç mekânda kullanılan ampullerin kullanımı değiştirilebilir. Floresan lamba kullanımı önerilmektedir. Solar tube adı verilen güneş enerjisi ile birlikte aydınlatma elemanına dönüşen uzantılar tercih edilebilir. Buna ek olarak dış aydınlatma azaltılabilir doğrudan güneşli zamanlarda kullanımı arttırılabilir.
Isıtma-Soğutma Verimliliğin Arttırılması:
Bina içerisinde kullanılan ısıtma elemanlarının izolasyonu doğru yapılmalıdır. İç mekânda açıklıkların fazla olması gün ışığından yararlanma oranını arttırmaktadır. Ancak hava çıkışının da fazla olmasına neden olmaktadır. Bu yüzden pencere ve kapılarda izolasyon arttırılmalıdır. Isıtma ve soğutma işlemlerinde heat recovery kullanılabilir. Pompa sistemleri de yapay ancak iç mekânda etkili çözümlerdir.
Malzemeler:
İç mekânda kullanılan malzemeler ile basit yalıtımlar sağlanabilir. Buna ek olarak temel yapı elemanları için yapı malzemelerinin yalıtım değerlerinin yüksek olması da oldukça etkili çözümdür. Yapı malzemelerinin iç mekândaki duvar, tavan gibi yapı elemanlarında da kullanılması etkili çözüm olabilir.
Araştırma Problemi: Çevre sorunlarının artmasıyla birlikte iklim değişikliklerinin yaşanması yaşanabilir bir çevrenin tasarlanması gerekliliğini vurgulamkatadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının azalması ve mimarlık kavramında çevresel faktörler arasındaki ilişkinin az olması ve uygulanabilir projenin az olması örnek verilebilir. Sorun aslında çok basit; enerji ve mimarlık kavramlarını tasarım fikirleriyle binaya ve iç mekana yansıtmamak ve bilinçli olmamaktır. Ayrıca enerji kavramının teknik bilgisinin farkında olmadan, tasarımdaki avantaj ve dezavantajlarını bilmeden mekan yaratmaktır.
Araştırma hedefleri: Amaç, enerji kavramını farklı tasarım fikirleri ile iç ve bina kabuğuna uygulamaktır. Böylece çevreye duyarlı binalar tasarlayabilir, çevresel atıkların oluşumu engellenebilir, daha sağlıklı ve uzun ömürlü ortamlar tasarlanılabilir. Ayrıca enerjinin sadece mühendislik kavramının değil, mimarlık ve yapı kültüründe de yer aldığı bilincine yeniden farkındalık yaratabilmek.
Araştırmanın önemi ve katkıları: Araştırma sonucunda enerji ve yapı kavramlarının aslında doğrudan bir ilişkisi olduğu, bu bilincin mimarlar-tasarımcılar tarafından oluşturulması gerektiği öğrenilebilir olduğunu vurgulamktır. Araştırmanın faydası bina seviyesinde mekana tasarım fikirlerini nasıl sunabileceğimiz, mekanda enerji kavramını hangi yönlerden uygulayabileceğimiz ve en önemlisi uygulama ile avantaj-dezavantajlarının neler olduğunu enerji kavravı ile doğrudan ilişki kurabileceğimizi göstermektedir.
Referanslar
Low Energy House — Code for Sustainable Homes. (n.d.). Retrieved from
Managing and Reducing Home Energy Usage. (n.d.). Retrieved from
P. Eiffert. (January 2003). Guidelines for the Economic Evaluation of Building-Integrated Photovoltaic Power Systems. Prepared for National Renewable Energy Laboratory (pp. 30–35). Golden, Colorado. Retrieved from https://www.nrel.gov/docs/fy03osti/31977.pdf
Saving Energy in Your Home: Lighting [Brochure]. (440-W). Retrieved from https://www.extension.purdue.edu/extmedia/ID/ID-440-W.pdf
